Tạp bút

BÀI HỌC CHƠI CỜ

Tặng bạn Phạm Quốc Thắng

Ba tôi hay mượn chuyện cũ để dạy con. Một trong những chuyện mà tôi nhớ nhất là bài học về đánh cờ tướng. Hồi còn thanh niên, ba tôi chơi thân với chú Hòa. Hai người hay đánh cờ với nhau. Sức cờ của ba tôi không bì được với chú Hòa nên đánh thua luôn, có khi ba bốn ván liền. Thậm chí có ván còn bị ăn hết quân. Ván nào khá lắm thì mới cầm hòa hoặc thắng được thì cũng may thôi! Thắng trận, chú Hòa thường “gáy”, ba tôi rất tức tối. Nhưng rồi cũng thôi, ba tôi không vui nhưng cũng không để bụng. Chỉ chơi cờ thôi mà!
Một bữa ba tôi sang nhà không gặp chú Hòa mà có bác Hai, anh của chú ở nhà. Anh em vui vẻ đem cờ tướng ra chơi. Bác Hai chơi rất kỹ, chậm rãi, nước nào cũng chắc chắn. Bữa đó hòa, mỗi người thắng một ván. Những lần sau, đánh với bác, ba tôi thua nhiều hơn thắng, nhưng chỉ thua sít sao, 2-1 hoặc 3-2, thường chỉ hơn một vài quân chốt. Ba tôi tuy thua nhưng cũng lên cờ và thấy rất hài lòng. Một lần cao hứng ba tôi nói: “Sức cờ của anh chắc không bằng thằng Hòa?”. Bác Hai cười ngất: “Trời, cờ thằng đó mới sạch nước cản. Sách cờ ở nhà nó mới đọc được có một nửa hà!” Nói rồi bác chỉ chồng sách cờ về khai cuộc, cờ thế, cờ tàn, các ván cờ hay để trên đầu tủ cho ba tôi xem. Ba tôi không tin: “Anh nói sao chứ thằng Hòa nó ăn tôi như ăn gỏi”. Bác Hai lại cười: “Chú không tin hả, tôi chấp chú con xe đánh thử”. Ván đó, tuy nhiều hơn quân xe nhưng cờ ba tôi kẹt cứng, chẳng triển khai tấn công được, muốn thí quân cũng không xong, đành thúc thủ. Ba tôi phục sát đất.
Ba tôi bảo: qua đánh cờ mà biết tính người; chơi cờ cũng là thể hiện cách sống. Khó khăn không lùi bước, mạnh dạn tiến lên nhưng cũng có lúc biết lui về phòng thủ; thắng không kiêu, bại không nản; gặp kẻ mạnh không sợ, thấy kẻ yếu không khinh… Có lẽ vì học được điều này, tôi giống ba ở chỗ đánh cờ hay lên tượng trước, rồi thả mã lên lần lần, giăng pháo hai bên, đưa xe giữ hà, một cách chậm chạp, khá chắc chắn. Nhiều người bảo đó là kiểu “cờ già”. Có lẽ đúng!
Ba tôi cũng hay nhắc chuyện chú Hòa. Chú rất giỏi võ, có lần ở bến xe, hai tay ôm hai con gà đá mà đánh nhào hai gã móc túi. Ngoài món đá gà, chú cũng mê đánh bài nữa. Ba nói: “Nó háo thắng để lấy phần của người khác thành ra cuộc đời sướng ít buồn nhiều, vui ngắn sầu lê thê…”
Tôi rất tâm đắc bài học làm người từ chuyện đánh cờ này!